Lugar fermoso
Lois Alcayde
Papá sempre coidou de Chito dunha maneira especial. Chamábamolo Chito porque rara vez falaba e observaba todo devagar. Ás veces esculcaba todo tan fixamente que chamaba a atención. Chito era moito máis humilde ca nós. Mamá sempre me repetía que había que dar grazas a que papá fora quen era, que iso sempre traía pan á mesa. Na casa de Chito o pan entraba grazas ao bar que a súa familia tiña á beira da estrada, cando os coches aínda aparcaban debaixo da foliaxe dos piñeiros e as parellas saían delas para agocharse e quererse detrás dos matoxos, ao carón da ría. Desde o bar da súa nai á ría só se precisaba baixar por un carreiro e en tan só minuto e medio podías meter os pés na auga. Naquel lugar existiu unha ponte da que só quedaban as bases sobresaíndo da corrente e unha pequena lingua de pedra e ferro comesta pola lama. Cando a guerra, uns veciños estouparan a ponte para sabotear a retagarda do inimigo. Chito e máis eu baixabamos bañarnos na ría para recibir as apertas de sal. El non falaba, pero berraba decote se as correntes viñan frías. Chito conducíame a unha beira concreta da ría, canda aquela ponte antiga, xunto os piñeiros máis vellos, onde non chegaban turistas nin xente da vila. Era das poucas veces que Chito, coa súa voz oculta, falaba. Dicía, paseniño, que fermoso lugar, que fermoso lugar. Por que, porque o dis, Chito? E el respondía que o aprendera da súa nai, que este era un lugar fermoso. Nos días de choiva, cando non podiamos baixar á ría, papá sempre convidaba a Chito a vir connosco ao cine, na cidade. Cando mercou o coche
deixamos de ir en autocar e o meu amigo, no asento dianteiro, sen falar, ollaba ós sinais de tráfico pasar e as gaivotas cruzar o ceo polo baixo por mor do vento. Toda a ría semellaba, dende as ventás do coche, unha longa pel escamosa de peixe. Papá sempre o tratou dun xeito especial. Cando deixamos de ser nenos e marchei estudar a Compostela, Chito comezou o servizo militar. Papá foi trasladado á Coruña e, con el, miña nai.
Conseguiu que Chito fixera os anos de mili na farmacia dun cuartel na cidade. No fondo, seguía estando detrás dunha barra, como a súa nai no bar, despachando ácidos acetilsalicílicos para os cabos que volvían a primeira hora da esmorga nocturna. Seguimos varios anos en contacto escribíndonos algunha carta, pero cando me licenciei en Santiago e comecei exercer de médico, tamén en Coruña, para volver con papá e mamá, a comunicación entre Chito e eu diminuíu. Nas súas escasas cartas sempre me falaba da ría. Que fermoso lugar, que fermoso lugar, lía eu da súa letra infantil e redonda, coma dun caderno Rubio. Souben polas súas cartas que a nai de Chito seguía indo tamén á beira da ría, á ponte vella, xunto aos piñeiros. Quedaba alí e camiñaba polo lugar moitas horas, ao sol ou baixo a poalla. Papá sempre lle preguntaba por Chito e algunha vez, dicía miña nai, pegado ao teléfono da sala, na mesa das fotografías, falaba coa nai do meu amigo cunha voz tenra. Naquel moble, xunto as miñas fotos de comuñón, destacaba unha feita por mamá na que aprecían papá e o pai de Chito, na praza maior da vila. Papá vestía
unha camisa escura case negra e o pai de Chito, descamisado e loiro, cunha cara honesta, collíao polo ombreiro. Naquela imaxe ambos parecían peinados polo vento. Maio de 1936, estaba escrito a lapis no reverso, coa letra de papá. Detrás deles a ría, clara e transparente nun día solleiro. Un día Chito deixoume de escribir. Foi aos poucos días de retirarse papá. Xubilouse como inspector de Policía en verán e foi unha noticia moi coberta nos xornais da Coruña por mor da sequía da actualidade en xullo. Papá enterouse de que a nova correra porque recibiu á noitiña unha chamada da vila. Era a nai de Chito e meu pai, coma noutro mundo, dixo nun lugar tan fermoso, fillo, nun lugar tan fermoso, e calou. Esa semana papá fora recibido por moitas excelencias e na prensa fixéronse eco dos seus méritos na guerra, entre eles a batida da ponte antiga en agosto de 1936, a que deu tempo aos nacionais a ampliar o cerco de Vigo. Naquela ponte antiga morreran varios homes da vila que viñan da capital á que marcharan defender a República, escapados, cando o cerco do bando sublevado á cidade era incontible. Entre as vítimas estaba o dono da tasca, ao carón da estrada, onde paraban os coches de camiño a Vigo. Un home loiro.
Chito seguíu levando o bar da súa nai ata que el tamén se retirou. Papá, despois daquel verán da súa xubilación, non volveu máis á vila. Faleceu pouco despois. Moitas veces pasei por alí, xa sen muller e cos fillos vivindo fóra. Ao carón da tasca, na baixada á ría, un grupo de persoas comezaron escavar na procura de restos o terreo onde medraban aqueles piñeiros. Intentei varias veces falar con el, con Chito. Seguía sen dirixirme a palabra, coma sempre, calado, mais estaba tranquilo, observando o mundo, limpando o que fora na barra e bisbando o de sempre, que fermoso lugar, que fermoso lugar.