Saúde Mental e social

O martes 24 de outubro estará con nós a psicóloga e psicoterapeuta Carmen Lorenzo para falar sobre Saúde mental e social. O acto terá lugar na biblioteca da EMAO e comezará ás 19.30 horas.

Mª Carmen Lorenzo Vila é Licenciada en psicoloxía pola Universidade de Santiago, Diplomada en Maxisterio, en Pedagoxía sistemática e Logopedia. Ten formación en numerosos campos da psicoloxía (psicanálise, Análise Transaccional e PNL, Terapia familiar sistémica, Psicopatoloxía e Saúde, Constelacións Familiares (Instituto Gestalt de Barcelona), Neuropsicoloxía, Programa SAT de Claudio Naranjo, EMDR nivel II e formación avanzada…) e educación (Mediación, Intelixencia Emocional, Orientación…).
Ten participado como relatora en actividades de dinámicas grupais, relacións humanas, escolas de pais, habilidades sociais, resolución de conflictos, atención ás diversidade, intelixencia emocional, prevención do maltrato infantil, etc.
É autora do libro La atención a la diversidad (Formación continua Logoss, 2008.
Na actualidade é psicóloga orientadora nun centro educativo e traballa como psicóloga nos campos da atención psicolóxica e terapéutica.

Saúde mental e colectiva en tempos de incerteza
Texto da presentadora, Remedios Copa, Diario de Pontevedra, 20/10/23. Enlace ao texto completo

A psicóloga María del Carmen Lorenzo Vila falará de saúde mental e social o próximo 24 de outubro no Ateneo Atlántico de Vigo. Os síntomas do deterioro da saúde mental da poboación e a falta dunha atención sanitaria especializada adecuada son preocupantes e tema de debate. Trátase de afondar na posible relación que o clima, a crise social e a inestabilidade global están a xerar coa saúde mental. Apostar por solucións precisas require coñecer as causas.
A situación actual e os conflitos nos que, dun ou doutro xeito, todos estamos inmersos, desembocan en situacións de ansiedade, desarraigo e exilio ou mesmo de morte. Se non tomamos as medidas necesarias para frear o quecemento global, racionalizar a distribución dos recursos dun xeito xusto e solidario e frear o actual frenesí de guerras e xenocidios, imos cara á extinción da especie humana do planeta xa que veña aviso científicos e expertos en xeoestratexia.
A situación actual e os conflitos nos que, dun ou doutro xeito, todos estamos inmersos, desembocan en situacións de ansiedade, desarraigo e exilio ou mesmo de morte. Se non tomamos as medidas necesarias para frear o quecemento global, racionalizar a distribución dos recursos dun xeito xusto e solidario e frear o actual frenesí de guerras e xenocidios, imos cara á extinción da especie humana do planeta xa que veña aviso científicos e expertos en xeoestratexia.
Tanto o esgotamento dos recursos naturais como a contaminación e destrución do equilibrio de rexeneración do planeta, provocada polo home, así como o agravamento que unha guerra nuclear suporía para a vida futura de todos, deberían ser abordados, como Moreno, pai de o Psicodrama, unha disciplina que nos lembra que somos un mundo social, que tamén como mundo adulto e espiritual poderiamos poñer en marcha un Universo que vaia máis aló do secuencial ou temporal e parte do interese por desenvolver a conciencia, que transforma todo por riba de dar sentido. .. á nosa existencia, rematriculando a nosa vida e cambiando o noso rol, entendendo que o verdadeiro papel é un “papel coral” formado por unha suma sen distinción no que todos nos necesitamos e todos somos unha soa voz, renunciando á importancia persoal como centro, para situarnos no colectivo e circular, sen centro, onde o centro é o que se comparte cun sentido colectivo.
Traigo estas reflexións para tratar de entender por que a saúde mental dos cidadáns está tan quebrada, cun número alarmante de suicidios e unha gran cantidade de poboación con depresión, crises de ansiedade e consumo de ansiolíticos que, segundo algunhas referencias de atención primaria, supera 70% da poboación. Por iso hai que falar de saúde mental colectiva en tempos de incerteza.
Lendo unha obra de Manuel Desviat, psiquiatra, consultor temporal da Organización Panamericana da Saúde e presidente da Asociación Española de Neuropsiquiatría, mencionou a declaración de Yayo Herrero en tempos de pandemia: “Necesitamos coidar e protexernos colectivamente. Máis aínda cando a pandemia está incrustada noutras dúas grandes crises que se cruzan: a crise social e a emerxencia ecolóxica. O apoio mutuo, a través de iniciativas institucionais e/ou comunitarias, ten a oportunidade de salvagardar as situacións de desigualdade que se manifestan durante a crise”.
Como sinala Desviat, cando xurdiu a pandemia do covid-19 púidose comprobar que foi un acontecemento que engloba a toda a sociedade, que ía máis alá da sanidade, que atravesou a toda a humanidade, e que serviu para mostrar a incapacidade do modelo hexemónico. saúde global e beneficios sociais para afrontar unha catástrofe que pon en perigo a toda a humanidade, “por previsible que sexa”. Cuestiona a forma civilizatoria na que vivimos e fala dun modelo que ignora o coñecemento acumulado sobre a acción comunitaria e a saúde pública. Converter a sanidade nun negocio, “transferir a responsabilidade da sanidade pública a empresas privadas”, supuxo o abandono de persoas discapacitadas e indefensas, unha situación que se paliou mínimamente grazas ás redes de apoio veciñal, as despensas solidarias e o apoio comunitario. Un apoio solidario que xurdiu en todo o mundo, achegando apoio, comida e calor a onde as institucións públicas abandonaron as súas funcións.
Debemos abordar non só os colectivos vulnerables senón tamén as causas que os provocan. Non se poden seguir ignorando as condicións de vida insalubres dunha gran parte da poboación.
O programa de Acción para a Saúde Mental da Organización Mundial da Saúde para abordar as grandes brechas de desigualdade na atención á saúde mental que existen entre os países pobres e ricos, entre as clases sociais dos países de ingresos altos, fai fincapé en que os recursos non se centran na atención comunitaria; os centros de saúde mental ambulatorios e, peor aínda, os programas e dispositivos sociosanitarios da comunidade apenas reciben recursos. A atención hospitalaria e os tolos custos farmacéuticos forman parte das barreiras que dificultan o desenvolvemento dunha boa saúde mental comunitaria.
Entre as principais barreiras que sinalan os expertos están a redución biolóxica e a medicalización indefinida. Ante o reducionismo de: un síntoma, un diagnóstico, unha droga, aconsellan un adestramento conductual que inclúa a psicoloxía. Hai que fuxir da tiranía das empresas farmacéuticas, que asumiron a investigación, a docencia e a práctica clínica, co apoio das autoridades sanitarias, facendo dos psicofármacos a panacea da solución sen entrar no conflito singular, a sociedade e a que vive o suxeito, deixando fóra os determinantes sociais e a produción de subxectividade e nublando os avances da psicoterapia e da acción comunitaria.
Outra barreira importante detectada é a falsificación de necesidades. Neste caso, os prexuízos que aínda pesan sobre a saúde mental facilitan que as demandas non se correspondan con necesidades reais senón con intereses da clase dominante. E a terceira barreira que sinalan trata sobre a insuficiencia do biopsicosocial, a necesidade ‘dunha nova caixa de ferramentas conceptuais e prácticas que vaian máis aló’. É necesaria unha clínica de escoita e formación de profesionais para facelo posible.